Voorstel inzet NU’91 CAO-overleg 2013

Wij zijn verheugd te merken dat NU'91 onze voorstellen voor wat betreft openbaarheid en zeggenschap grotendeels overneemt. Wij willen met zeggenschap nog een stap verder gaan: het woordje 'mede' kan wat ons betreft weggehaald worden bij 'medezeggenschap' als het om onze veiligheid gaat. Zie de betreffende paragraaf, afkomstig uit Voorstel inzet NU’91 CAO-overleg 2013:

Veiligheid
Agressie veroorzaakt in de zorg veel lichamelijk en psychisch letsel. NU’91 is al jaren voorvechter van het terugdringen van agressie en geweld in de zorg. Dit vraagt om een cultuuromslag bij directie, management en medewerkers. Omdat agressie niet geheel is uit te bannen, streven wij naar 100% bescherming van de werknemers. Naast bestaande maatregelen in de wet en de Arbocatalogus GGZ, wil NU’91 het volgende vastleggen.

• Agressiecijfers en maatregelen worden in het jaarverslag vastgelegd, zodat deze onderwerp van gesprek kunnen zijn met OR en werknemersorganisaties.
• Medezeggenschap van verpleegkundigen bij de overplaatsing van zeer agressieve cliënten wordt stevig in de arbocatalogus verankerd.
• Wanneer een werknemer melding maakt van gevoelde bedreiging en/of agressie van welke aard en omvang dan ook is de leidinggevende verplicht direct actie te ondernemen om cliënt en werknemer te scheiden. Dit zal geen nadelige gevolgen hebben voor de werknemer.
  

Zeggenschap van tafel geveegd - GGZ-cultuur niet klaar voor veiligheidsmaatregelen die echt werken

In tegenstelling tot de verwachtingen, heeft het gesprek met de beheerders van de Arbocatalogus GGZ niets opgeleverd. Op 27 november vond een belangrijk gesprek plaats. De Arbocatalogus zou worden herschreven en we zouden de zeggenschap van verpleegkundigen rond veiligheidskwesties daarin verankeren. Onze pseudo-arbocatalogus zou daarbij het uitgangspunt van gesprek zijn. Dachten wij. Het pakte anders uit.

Aan het gesprek namen deel: FNV, CNV (vakbonden) en GGZ Nederland (werkgevers). We zien steeds hetzelfde patroon: Men is bang zich te branden en schuift het daarom liever door naar anderen Niemand pakt door, niemand pakt aan.

De argumenten die we horen zijn steeds hetzelfde, ook nu weer. Men vindt dat verpleegkundigen reeds genoeg mogelijkheden hebben om aan behandelaren kenbaar te maken dat ze vrezen voor een incident of geen perspectief meer zien voor een patiënt. Men vindt dat verpleegkundigen anders maar moeten klagen bij de raad van bestuur of bij de Arbeidsinspectie of zich ziek moeten melden. Dat wordt letterlijk gezegd door de beleidsmakers.

Ook is men bang dat instellingen risicovolle patiënten niet meer kunnen onderbrengen op gewone afdelingen en dat zij daarmee voor plaatsingsproblemen komen te staan. Zorgplicht voor patiënten is duidelijk belangrijker dan zorgplicht voor verpleegkundigen. Terwijl het voor patiënten ook veiliger wordt als wij kunnen gaan beslissen.

Wij nemen daar geen genoegen mee. Telkens blijkt dat men niet aan echte zeggenschap wil omdat dit een maatregel is die echt werkt en dus consequenties heeft. Mogelijk moet er een beter passend aanbod komen, zoals high intensive care units. Dat merken we pas als verpleegkundigen de klappen niet meer willen opvangen in een onveilige omgeving.

Het Actieplan 'Veilig Werken in de Zorg' en de Arbocatalogus GGZ zijn vrijblijvend en zullen het daarom niet veiliger maken. Voor maatregelen die echt een omslag in de cultuur teweeg kunnen brengen zoals autonome zeggenschap van verpleegkundigen en openbaarheid van agressiecijfers (incl. genomen maatregelen), lijkt de tijd nog niet rijp.

(Het gesprek was de uitkomst van eerder overleg op 13 nov, dat plaatsvond op initiatief van VWS.)

Gesprek met VWS, GGZ-Nederland, V&VN, Inspectie SZW - deel 1: Zeggenschap

Op 13 november vond dit gesprek op initiatief van VWS plaats, helaas zonder NU'91 maar met de Inspectie SZW. Er werden 2 onderwerpen besproken: Zeggenschap en openbaarheid.

deel 1: Zeggenschap bij (over)plaatsing en terugname

De aanwezigen beseffen dat het exclusieve overplaatsingsrecht van de psychiater nog te vaak incidenten te zien geeft die voorkomen zouden kunnen worden als eerder wordt ingrijpen. Om het eerste incident voor te zijn zullen we dus moeten beslissen op basis van gevoelens en intuïtie. Gelukkig is dit nu juist een gebied waar GGZ-verpleegkundigen hun beroep van gemaakt hebben.

Tot onze verassing bleek dat GGZ-verpleegkundigen op grond van de Wet BIG reeds bevoegd zijn tot zeggenschap bij overplaatsing. Het probleem ligt dus niet in het ontbreken van de bevoegdheid maar in het feit dat we als GGZ-verpleegkundigen te weinig van deze bevoegdheid gebruik maken en dat, wanneer we dit wel doen, onze stem niet voldoende wordt gehoord.

Om er voor te zorgen dat alle betrokkenen (artsen, leidinggevenden en vooral ook de GGZ-verpleegkundigen) ervan doordrongen zijn dat verpleegkundigen bevoegd zijn en ze in de toekomst beter van de bevoegdheid gebruik zullen maken, hebben we het volgende afgesproken:

1. De initiatiefnemers van de petitie gaan op heel korte termijn, samen met GGZ Nederland en de vakbonden een conceptprotocol ontwikkelen over hoe te handelen bij vermoedens van gevaar. Vervolgens zal dit concept getoetst worden door de Inspectie SZW. Zodra de Inspectie akkoord is wordt het protocol vastgelegd in de Arbocatalogus GGZ. Dit proces zou al binnen 3 maanden afgerond kunnen zijn. Eventueel kan V&VN bijspringen door expertise in te brengen.

2. GGZ Nederland zal zich vervolgens inspannen om het nieuws te verspreiden. Uiteraard zullen de anderen dit ook doen.

Wij zijn als actiegroep heel erg blij met dit resultaat! De aanwezigen hebben ons er van kunnen overtuigen dat het vastleggen van zeggenschap in de Arbocatalogus GGZ net zo goed is als het vastleggen in de Arbowet en misschien wel beter. Vastleggen in de Arbowet is namelijk een proces dat wel 5 jaar kan duren en een onzekere uitkomst heeft. De Arbocatalogus GGZ is te zien als een uitvloeisel van de wet, maar dan veel meer in detail uitgewerkt. Eenmaal geaccepteerd door werkgevers, vakbonden en Inspectie SZW, heeft de catalogus dezelfde, bindende status als de wet. Top!

Themadag Veilig Fysiek Ingrijpen

Gister is op de themadag Veilig Fysiek Ingrijpen de stelling bediscussieerd 'Verpleegkundigen moeten zeggenschap krijgen bij (over)plaatsing als het om hun eigen veiligheid en die van hun patiënten gaat'.

Hierbij een overzicht van de gehoorde negatieve argumenten - de positieve argumenten herhalen we niet, die vindt je elders op dit blog.

Lees de weerlegging van negatieve argumenten

• Als een patiënt overgeplaatst moet worden dan kun je dat toch bespreken met de leiding of de behandelaren
• Verpleegkundigen kunnen hun bezwaren niet goed en niet professioneel verwoorden
• Verpleegkundigen zeggen de ene dag dit en de andere dag wat anders - ze zijn het nooit eens
• Je moet op een of andere manier eerst het hele team achter zo'n beslissing zien te krijgen
• Als je het aan een verpleegkundige overlaat dan wordt elke patiënt overgeplaatst waar ze een keer bonje mee hebben gehad
• Je kunt wel zeggen dat een patiënt overgeplaatst moet worden, maar waar moet die dan heen? Daar willen ze hem ook niet hebben!
• Het is niet rechtvaardig de slachtoffers te laten beslissen over de daders, dat moet een neutrale partij zoals de behandelaren doen
• Patiënten zouden dan ook het recht moeten hebben om verpleegkundigen over te plaatsen.

illustratie afkomstig uit artikel in Arts en Auto

Zeggenschap: geen gunst maar een recht

We hebben de laatste tijd gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de werkgeversorganisatie GGZ Nederland.

In deze gesprekken lijkt alles belangrijker dan de veiligheid van ons als verpleegkundigen. De zorgplicht naar patiënten en de zeggenschap van dokters gaan voor. Het lijkt erop dat GGZ-Nederland zich overal heel verantwoordelijk voor voelt behalve dan voor de veiligheid van verpleegkundigen. Eerlijk gezegd is dit onverwacht en ook teleurstellend. Verpleegkundigen zijn de grootste groep werknemers. Onze veiligheid zou prioriteit moeten hebben.

In alle gesprekken kwam ook de ideale situatie ter sprake: dat de behandelaar en het verpleegkundig team gezamenlijk vaststellen dat een patient moet worden overgeplaatst als de veiligheid niet te waarborgen is. In deze ideale situatie zouden verpleegkundigen dan een doorslaggevende stem hebben als het om de veiligheid gaat. Dit is precies wat we met zeggenschap willen vastleggen - niet als gunst maar als recht! Het recht om een veto uit te spreken, ook in niet-ideale situaties waarin het overleg niet goed is, de behandelaren niet goed luisteren of de besluitvorming te traag verloopt.

Ook de openheid rond de agressiecijfers die wij voorstaan werd als positief gezien maar ... de data zouden onbetrouwbaar zijn, het zou melden tegengaan, enz. Ook ‘onbetrouwbare’ data zijn echter een opening van gesprek met als enig doel om het volgende incident te voorkomen. Hier zou niets geheims aan moeten zijn. Laat iedereen maar meekijken, meedenken en creatief worden. Onze verwachting is, dat werknemers meer gaan melden wanneer alles openbaar wordt omdat ze beseffen dat de kans daarmee toeneemt dat er ook iets mee gebeurt, i.t.t. dat de situatie dat de meldingen in de la verdwijnen. Natuurlijk kunnen personalia geheim blijven, die zijn ook niet relevant.

Wij verwachten weinig van het huidige beleid van GGZ- Nederland omdat dit totaal vrijblijvend is en we hebben gezien waar vrijblijvendheid ons brengt.

Tegenargumenten weerlegd

Iedereen weet dat de GGZ niet veilig is voor verpleegkundigen en patiënten. Wij zijn daarom sterk voor gezamenlijke oplossingen maar we verwachten van de vrijblijvende wijze waarop deze nu worden nagestreefd (denk aan het actieplan 'Veilig Werken in de Zorg') te weinig concreet resultaat. Door vrijblijvendheid hebben we nu decennialang heel hoge agressiecijfers en zien we telkens opnieuw voorkombare incidenten.

We zoeken naar manieren om de cultuur te doen laten omslaan en oplossingen af te dwingen, waardoor men daadwerkelijk alles uit de kast gaat halen en creatief moet worden. Dan zal opeens veel meer mogelijk blijken.

Onze speerpunten zijn zeggenschap van verpleegkundigen en openbaarheid rond agressiecijfers, zoals elders in dit blog uitgelegd. We horen soms tegenargumenten die we in een aantal blogberichten willen weerleggen:

• Zeggenschap is overbodig en verstoort goed overleg
• Zeggenschap leidt tot willekeurige overplaatsingen
• Zeggenschap veroorzaakt een pool van patiënten die nergens heen kunnen
• Openbaarheid helpt niet, gemeenschappelijke oplossingen wel
• Openbaarheid leidt tot minder meldingen van incidenten
• Openbaarheid leidt tot onbetrouwbare vergelijkingen tussen instellingen
• Agressie hoort bij het werk van GGZ-verpleegkundigen
• Verpleegkundigen veroorzaken zelf de agressie van hun patiënten
• De petitie polariseert tussen werkgevers, verpleegkundigen en patiënten

Gesprek voorzitter raad van bestuur Dimence

We spraken met Sybren Bangma, voorzitter raad van bestuur Dimence en vice-voorzitter van GGZ Nederland n.a.v. van zijn positieve houding t.o. onze doelstelling om de agressie naar de GGZ-verpleegkundigen te verminderen.

Wat betreft onze eis van zeggenschap voor verpleegkundigen bij (over)plaatsing en terugname refereerde Sybren aan de situatie in de 80-er jaren toen verpleegkundigen grote invloed hadden en opnames konden wijgeren. Dit had destijds het effect dat er een poule aan lastige of onveilige patiënten ontstond die niemand wilde hebben en nergens geplaatst konden worden. Verwijzers zoals huisartsen zaten met de handen in het haar. Sybren benadrukt dat het voor het management heel belangrijk is dat een dergelijke situatie niet weer terugkomt. Hij voelt daarom meer voor mede-zeggenschap en goed overleg.

Wij hebben uitgelegd dat de bevoegdheid tot zeggenschap geen ad hoc weigeringen mag veroorzaken op verkeerde gronden zoals lastigheid, maar dat er een protocol gebruikt wordt dat waarborgt dat alleen de veiligheid in het geding is. We gaan er vanuit dat het om zeer kleine aantallen patiënten gaat, degenen die men in de klinieken wel kent op basis van hun reputatie. Ook geeft zeggenschap veiligheid in die situaties waar het overleg niet goed is en voorkomt het dat er eerst incidenten moeten plaatsvinden voordat ingegrepen wordt.
In het verlengde van onze eis, verwachten we dat de instellingen de verantwoordelijkheid zullen nemen om er voor te zorgen dat er in de eigen instelling (of regio) een speciale voorziening komt waar deze groep veilig kan worden verpleegd en weer perspectief krijgt. Een dergelijke setting zou een tussenvorm kunnen zijn, ergens tussen de KIB en de gewone gesloten afdeling, met meer en speciaal getraind personeel e.d..

Bij Dimence bestaan overigens plannen in die richting, voor een z.g. transferium. Zeggenschap zal volgens ons juist de impuls kunnen geven voor het ontstaan van dergelijke transferia of voor andere oplossingen die de reële veiligheid op de werkvloer verbeteren.

Sybren is het met ons eens dat openbaarheid van de agressiecijfers een positieve uitwerking zal hebben op de creativiteit en de vastberadenheid van het management van de instellingen om de agressiecijfers daadwerkelijk naar beneden te krijgen. Hij stelt daarbij wel als voorwaarde dat er een uniform systeem ontwikkelt dient te worden dat door alle instellingen gebruikt wordt, wil je kunnen vergelijken. Ook zal het systeem inzicht moeten geven in de maatregelen die zijn genomen om herhaling te voorkomen. Daarbij zal er ook analyse mogelijk dienen te zijn die kan leiden tot structurele maatregelen die mogelijk breder zijn dan een betreffende afdeling. In praktische zin zou het systeem tevens gebruikersvriendelijker en minder tijdrovend dienen te zijn dan huidige systemen die in feite een drempel opwerpen om incidenten te melden.

Een dergelijk uniform systeem bestaat nog niet maar wordt wel al aangekondigd in het Actieplan 'Veilig Werken in de Zorg'. Onze conclusie is dat wij vasthouden aan onze eisen t.a.v. de agressiecijfers (de openbaarheid ervan, het noemen van harde streefcijfers -50% reductie in 5 jaar- en dat het niet behalen van de streefcijfers consequenties met hebben). Ook hier gaan we er vanuit dat het inwilligen van deze eisen tot resultaat zal hebben dat GGZ-instellingen hun verantwoordelijkheid zullen nemen en in versneld tempo een dergelijk systeem zullen (laten) ontwikkelen.

Verankering van zeggenschap en openbaarheid

We zijn voor de tweede keer met NU’91 in gesprek gegaan, onder meer om juridische aspecten van onze actie door te spreken. Jacqueline den Engelsman en Marian Stroetenga (jurist) namen deel aan het gesprek. Hoe kunnen we onze eisen rond openbaarheid en zeggenschap -ook juridisch- verankeren?

Een optie is om de CAO op te nemen dat de werkgever verplicht is om maatregelen te nemen wanneer een verpleegkundige aangeeft dat de veiligheid in het geding is. Het is niet eenvoudig om echt zeggenschap rond (over)plaatsing op te nemen in de CAO. In de Arbocatalogus GGZ zou dit wel kunnen. De documenten (of tools) in de Arbocatalogus GGZ zijn bedoeld om de regels binnen CAO en de Arbowet te helpen bereiken. Meer een uitvoeringsdocument dus. De Arbocatalogus GGZ is echter niet dwingend, een werkgever kan hier wel of geen gebruik van maken. Mogelijk zal er voor zeggenschap een aanvulling moeten komen in de Arbowet.

Jacqueline en Marjan benadrukten dat we -wanneer we een motie indienen om openbaarheid van agressiecijfers af te dwingen- dit niet alleen moet gaan over cijfers maar vooral ook over de maatregelen die genomen zijn naar aanleiding van een incident. Hiermee zijn wij het als actiegroep helemaal eens. Wanneer dit openbaar is kan ook de inspectie veel beter beoordelen wat er met de incidenten is gedaan. Natuurlijk om een volgend incident te voorkomen.

We hebben nog gesproken over volgende stappen in de strijd tegen agressie in de GGZ. We willen een breed draagvlak creëren, zowel politiek als maatschappelijk. Resulterend in het aanbieden van de petitie aan de minister en het indienen van een motie om zowel openbaarheid als zeggenschap te verankeren.

De officiële website: Arbocatalogus ggz
Onze fake arbopagina: Zeggenschap

Gesprek met GGZ-Nederland

Op 20 september zijn we in gesprek gegaan met dhr Harmsen en mw de Ponti van de brancheorganisatie van werkgevers, GGZ-Nederland. De insteek was om patiëntveiligheid te koppelen aan het initiatief van 'Handen af van GGZ-verpleegkundigen'. Het zijn tenslotte vaak de patiënten die samen met verpleegkundigen de meeste last hebben van onveiligheid op een afdeling. Als de verpleegkundige het niet veilig kan houden voor zichzelf, zijn (mede)patiënten als eerste de dupe.

Dit onderwerp is maar zijdelings aan bod geweest. GGZ-Nederland heeft op zich dezelfde doelstelling als onze actiegroep (een veilige GGZ) maar is het niet eens met de eisen die onze actiegroep heeft rond openbaarheid van incidenten. Ook rond de zeggenschap van verpleegkundigen m.b.t. plaatsing van patiënten zijn de meningen verdeeld.

We konden elkaar wel vinden in de visie dat het niet alleen gaat om het tellen van incidenten maar vooral ook om wat er met de meldingen gedaan is opdat herhaling wordt voorkomen. Wij vinden dat dit ook openbaar gemaakt moet worden, niet alleen de cijfers maar juist ook de interventies zijn belangrijk. Dat moet ook inzichtelijk gemaakt worden, niet alleen binnen de instelling maar juist ook naar buiten. Om ervan te leren en als stimulans om er scherp op te blijven.

Rond het thema zeggenschap waren we het inhoudelijk wel eens. In een goed functionerend team heeft de verpleegkundige een doorslaggevende stem en zal de teamleider en de behandelaar de verpleegkundige serieus nemen als het de veiligheid betreft. Ook als hierdoor een patiënt moet worden overgeplaatst.

Wij als actiegroep willen echter dat ook verpleegkundigen die in een team zitten dat minder goed functioneert de zeggenschap krijgt om acties te eisen als de veiligheid in het geding is. Dat hoeft niet per definitie overplaatsing te zijn. Mooier is, wanneer het binnen de setting veilig opgelost kan worden. Maar als dit niet lukt willen wij dat degene die verantwoordelijk is voor de veiligheid ook de bevoegdheid heeft om daarover te beslissen. En dat is de verpleegkundige.
Hierover zijn we het met GGZ-Nederland niet eens geworden.

Patiëntveiligheid is afhankelijk van personeelsveiligheid

Patiëntveiligheid is een hot item, ook in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Beleidsmakers in Den Haag heeft hiervan een speerpunt gemaakt. Zolang de verpleegkundige echter geen zeggenschap heeft en de cijfers van incidenten worden verzwegen is de patiënt in de GGZ volgevrij.

Van de psychiatrische patiënten is 90% nooit agressief geweest. Wel hebben zij zes maal zoveel kans om slachtoffer te worden van een agressie-incident. Eenmaal opgenomen in een kliniek is de behoefte aan een veilige omgeving dus groot. Binnen de instelling blijkt het verpleegkundig personeel niet altijd in staat de patiënten te beschermen tegen agressie. De dreiging is veelal slechts afkomstig van een enkele medepatiënt.

Verpleegkundigen zijn binnen de GGZ verantwoordelijk voor de veiligheid van patiënten. Zij moeten zorgen voor een milieu waarin de patiënt kan herstellen. Veiligheid is hiervoor een eerste vereiste, als deze wordt bedreigd komen patiënten naar hen toe. Een patiënt vertelt bijvoorbeeld bang te zijn voor een medepatiënt. Ook het binnendringen van de kamer of diefstal van spullen komt regelmatig voor. De sfeer op de afdeling wordt dan gespannen, patiënten worden hyperalert en gaan de ‘dader’ in de gaten houden.

De verpleegkundige is wel verantwoordelijk maar heeft op belangrijke punten geen beslissingsbevoegdheid om in te grijpen. De behandelaar (psychiater of psycholoog) bepaalt waar de patiënt wordt verpleegd, ook de patiënt die een gevaar vormt voor zijn/haar omgeving. Deze behandelaar luistert soms wel, soms niet naar verpleegkundigen en neemt het belang van medepatiënten soms wel maar meestel niet mee in de overwegingen tot (over)plaatsing. Verpleegkundigen en patiënten zijn dus afhankelijk van de willekeur van de behandelaar die zelf niet aanwezig is in het dagelijks milieu.

We willen de bevoegdheid om te beslissen dat een patiënt moet worden overgeplaatst naar een veiliger setting wanneer de veiligheid in het geding is. Elke patiënt kan veilig verpleegd worden, als de setting hierop is afgestemd. De actiegroep stelt dat niet alleen verpleegkundigen en medepatiënten gebaat zijn bij een tijdige herplaatsing, maar ook de veroorzaker zelf. Het is voor niemand goed om dader te worden, zeker niet als dit voortkomt uit een ziektebeeld.

De verpleegkundigen eisen niet alleen beslissingsbevoegdheid rond overplaatsing maar eisen ook openbaarheid van het aantal agressie-incidenten per instelling zodat heldere streefnormen kunnen worden gesteld en de instelling hierop kan worden afgerekend. Het is bekend dat 70% van de psychiatrisch verpleegkundige jaarlijks slachtoffer wordt van verbale agressie en 40% van fysieke agressie. Deze cijfers zijn niet uitgesplitst naar instelling. Wanneer de verpleegkundigen zelf niet veilig zijn kunnen zij de veiligheid van patiënten niet waarborgen.

Gesprek met V&VN

We hebben gesproken met directeur Helma Zijlstra en beleidsadviseur Desiree Bierlaagh over zeggenschap en de steun die we bij V&VN zoeken.

De V&VN heeft na het gesprek een email uitgestuurd aan de besturen van de GGZ-afdelingen met de vraag of zij het initiatief 'Handen Af van de GGZ-verpleegkundigen' willen oppakken en willen voorleggen aan hun leden.

Ook zal aan de besturen de vraag worden voorgelegd om kritisch te kijken naar onze blauwdruk van zeggenschap bij (over)plaatsing. We hopen dat de afdelingen in principe achter een dergelijk protocol staan en dit willen toetsen vanuit de beroepsinhoudelijke kant. Als dat het geval is, zijn we weer een stap verder. Zie de blauwdruk.

De grenzen aan de verdunning van de agressie zijn bereikt

De GGZ kent twee manieren van omgaan met risicovolle patiënten: concentreren of verdunnen.

Concentreren gebeurt in klinieken die op agressie ingesteld zijn, Klinieken voor Intensieve Behandeling (KIB) zoals Inforsa en Palier. Deze klinieken worden gekenmerkt door adequate personele bezetting, hoog trainingsnivo van het personeel en focus op veiligheid, structuur en samenwerking met de patiënt. Gebouw en kamers zijn fysiek ingericht op het (leren hanteren van) ontwrichtend en destructief gedrag. De bejegening is respectvol, helder, eenduidig en overzichtelijk waarbij de patiënt voortdurend wordt uitgenodigd voor het nemen van verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag.

Verdunnen betekent de agressie oplossen in de populatie van gewone patiënten in gewone klinieken. Kleine aantallen risicovolle patiënten worden geplaatst tussen grote aantallen gewone patiënten. De gewone klinieken worden gekenmerkt door individuele afspraken met patiënten, meegaande en ondersteunende houding van het personeel, terugdringen van dwang en drang en open deuren. Voorbeeld van verdunning is de z.g. carrouselconstructie waarbij een moeilijke patiënt elke 3 maanden wordt doorgeplaatst binnen dezelfde instelling om het team op adem te laten komen, zonder adequate zorg voor de patiënt.

De huidige balans tussen concentreren en verdunnen levert alarmerende agressiecijfers voor de gewone klinieken, cijfers die de aanleiding vormen voor 'Handen Af van GGZ-verpleegkundigen'. Wij vragen de werkvers van de GGZ om ook de agressiecijfers van de KIB openbaar te maken. De verwachting is dat KIB's significant minder slachtoffers kennen onder het verplegend personeel. Dat zou bewijzen dat onveilige patiënten veilig verpleegbaar zijn mits de juiste setting wordt gehanteerd.

Wij concluderen dat het einde aan de verdunning van agressie is bereikt. De pendule zal terug moeten zwaaien naar meer mogelijkheden tot concentratie. Als belangrijk middel daarbij zien we zeggenschap voor verpleegkundigen bij veiligheidsaangelegenheden, met name bij (over)plaatsing en terugname van risicovolle patiënten.

Werkgevers blijken tot nu toe niet bereid om het agressieprobleem effectief, resultaatgericht en meetbaar aan te pakken. De werkgevers beseffen mogelijk dat het echt oplossen van de agressie grote veranderingen teweeg zal brengen in het landschap van de GGZ. Stel je voor, binnen elke kliniek een paviljoen dat is opgezet en ingericht als een KIB? Wat moet dat kosten? Wie gaat dat betalen?

Wij zien liever dat de werkgevers dit aanhangig maken bij de politiek dan dat men doorgaat met de agressie naar de werkvloer van de gewone klinieken te schuiven en verpleegkundigen (en patiënten) de prijs te laten betalen. Nu de GGZ-werkgevers zelf de hoge agressiecijfers hebben onderschreven in het actieplan 'Veilig werken in de Zorg' is het duveltje uit het doosje. Ze kunnen niet meer terug en zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen: Een veilige werkplek voor elke verpleegkundige en veilige, adequate zorg voor elke patiënt!

Zeggenschap in de Arbocatalogus GGZ?

Is het invoeren van zeggenschap echt zo moeilijk? Welnee, met een beetje goede wil is het zo gebeurd. Een regenachtige zondagmiddag is genoeg om een protocol te bedenken en een fake arbopagina in de stijl van de Arbocatalogus GGZ te maken. Like or not?

Zeggenschap van GGZ-verpleegkundigen bij plaatsing, overplaatsing en terugname van onveilige patiënten

De verpleegkundigen zijn de eersten die merken dat een patiënt niet langer veilig verpleegbaar is. In het dagelijks contact zien zij het, horen het en voelen het aan den lijve. Zij krijgen als eersten signalen van medepatiënten die mogelijk slachtoffer zijn, zich bedreigd of onveilig voelen - terwijl een GGZ-instelling juist een veilige haven moet zijn.

In het beroepsprofiel GGZ-verpleegkundige staat dat verpleegkundigen verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van patiënten, de werkomgeving en de verblijfsomgeving, dus inclusief familie en andere bezoekers. Over bevoegdheden die daarbij horen wordt niet gesproken. In de profielschetsen van behandelaren (psychiater, arts-assistent of psycholoog) is niet terug te vinden dat zij verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van de verpleegkundigen. Inderdaad, daar is de werkgever verantwoordelijk voor.

De behandelaar die niet aanwezig is binnen het dagelijks milieu, bevindt zich in het algemeen wat op afstand en komt consultatief in beeld. Wat veiligheid betreft staat de behandelaar dus in de tweede lijn. De behandelaar heeft hierdoor zelden te kampen met agressie-incidenten en heeft bovendien eigen afwegingen te maken vanuit de behandelverantwoordelijkheid.

Het zou een logische stap zijn om bij veiligheidsaangelegenheden de
regie & bevoegdheid tot plaatsing, overplaatsing en terugname bij het verpleegkundig team te leggen.
Deze bevoegdheid dient verankerd te worden in de Arbocatalogus GGZ, de CAO en het Beroepsprofiel.

Het gebruik van de bevoegdheid komt pas in beeld nadat alles gedaan is wat binnen de vermogens van de verpleegkundigen ligt om de agressie te verminderen.

Het gaat er om signalen die verpleegkundigen en patiënten krijgen serieus te nemen, zowel door collega's als door leidinggevende. De angst die verpleegkundigen kunnen voelen, eerdere agressie-incidenten veroorzaakt door een patiënt, een ‘niet pluisgevoel’ en vertrouwelijke mededelingen van patiënten zijn redenen om binnen het verpleegkundig team te bezien of de veiligheid nog gewaarborgd kan worden. Afhankelijk van de situatie (bijv. werkt de verpleegkundige alleen of met meerderen) kan het team besluiten tot overplaatsing naar een setting waarin de veiligheid wel te waarborgen is.

Met zeggenschap hopen we te bereiken dat gewelddadige patiënten niet onnodig lang onderhandeld rondlopen temidden van kwetsbare medepatiënten. Nu verloopt de besluitvorming vaak te traag waardoor incidenten optreden die voorkomen kunnen worden en onveilige situaties onnodig lang voortbestaan.

Huidige procedure bij plaatsing risicovolle patiënten

Plaatsing, overplaatsing en terugname van een risicovolle patiënt verloopt in het algemeen in goed overleg. Bij oplopende spanning en agressie van een patiënt probeert men in consensus een oplossing te vinden. Er worden verpleegkundige rapportages geraadpleegd en er vindt uitwisseling van informatie plaats tussen verpleegkundigen en behandelaren in de wandelgangen, tijdens vaste overlegmomenten of op een speciale ad hoc vergadering na een ernstig incident.

Verpleegkundigen, leidinggevenden en behandelaren hebben soms strijdige belangen af te wegen: Enerzijds het belang van een veilige werkomgeving en een veilig therapeutisch milieu en anderzijds de bedbezetting op peil houden ten behoeve van de productie.

Indien tussen verpleegkundigen en behandelaren een verschil van inschatting bestaat van het gevaar en de risico's, kan dit een mogelijk scenario zijn dat voor velen herkenbaar is:

Als verpleegkundigen hun teamleider er van hebben kunnen overtuigen dat het niet langer veilig is zal deze de behandelend psychiater of psycholoog proberen te overtuigen. Als deze niet overtuigd is dan kan de teamleider het proberen bij de geneesheer-directeur. Is deze ook niet overtuigd dan blijft alles zoals het is omdat directie vaak terugverwijst naar onderliggend kader en naar behandelend psychiater.

Mocht goed overleg geen resultaat opleveren dan kan de teamleider het overleg uit protest staken maar nooit zelfstandig overplaatsing inzetten. Deze bevoegdheid ligt exclusief bij behandelaren en directie. De volgende dag is het dan weer business as usual.

50% minder incidenten binnen 5 jaar is een reële eis

Voor alle duidelijk: we streven niet naar een reductie van 50% maar van 100%. Er mogen helemaal geen agressie-incidenten meer voorkomen naar GGZ-verpleegkundigen!

De eerste 50% reductie is gemakkelijker te behalen dan de tweede 50%. Er zijn immers zoveel incidenten dat je met een paar gerichte maatregelen al flink moet kunnen reduceren. Voor de overige reductie zul je creatief moeten worden en vasthoudend blijven. Je zult moeten blijven werken aan het bedenken van kleinere maatregelen. Tenslotte bereiken we het punt waarop zo weinig agressie is overgebleven dat we weer opgewekt kunnen zeggen: "Ach, een beetje agressie hoort bij het werk, daar kunnen we wel mee omgaan."

Wij zijn er van overtuigd dat de eerste 50% reductie gemakkelijk kan worden behaald zelfs zonder het Actieplan 'Veilig werken in de Zorg', namelijk door de verpleegkundigen zeggenschap te geven over zaken die hun eigen veiligheid aangaan, m.n. bij het plaatsen, overplaatsen en terugplaatsen van onveilige patiënten van/naar een beter geschikte setting.

De reden is eenvoudig: Het gros van de incidenten wordt veroorzaakt door slechts een of enkele patiënten van de afdeling. Wanneer deze patiënt geen perspectief meer heeft binnen de huidige setting en de verpleegkundigen geen vooruitgang meer zien en zich realiseren dat ze deze patiënt niets meer te bieden hebben dan is deze patiënt op deze afdeling klaar.

Het is voor iedereen nadelig als deze patiënt doorgaat een negatieve en intimiderende sfeer te creëren waardoor niet alleen de verpleegkundigen maar ook de overige patiënten zich onveilig voelen. Deze patiënt zelf wordt er tenslotte ook niet beter van.